SAT - dünyanın ən yaxşı xüsusi
təyinatlısı
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra dünya
dövlətləri xüsusi şəraitlərdə əməliyyatlar apara bilən, yüksək
hazırlıqlı xüsusi təyinatlı qoşunların yaradılmasına böyük diqqət
yetirilməyə başladılar. Müxtəlif əməliyyatlarda iştirak edərək özünü bu
və ya digər formada göstərən xüsusi təyinatlılar demək olar ki, bütün
ölkələrdə Silahlı Qüvvələrin ən etibarlı və seçmə birləşməsi sayılır.
Bu gün dünyada "Kommandos”, "Bordo Bereli”,
"SAT/SAS”, "Reyncer”, "Delta Forçe”, "Alfa”, "Vımpel”, "Amor”,
"Skorpion”, "Yeger”, "Group A”, və s. şərti adlarla tanınan xüsusi
təyinatlı dəstələr mövcuddur.
"Hər əsgər komando ola bilməz”
Təhlükəsizlik
və polis qüvvələrinin analoji birliklərindən fərqli olaraq, xüsusi
təyinatlılar tam fərqli situasiyalar üçün hazırlanır. Çətin şəraitlərdə,
ölkə sərhədləri daxilində və kənarda hərbi əməliyyatlar apara bilir,
müxtəlif döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirirlər. Çətin şəraitlərdə
əməliyyatlara hazırlanan xüsusi təyinatlıların seçimi və hazırlığı böyük
vaxt və tədris tələb edir. Ordu xüsusi təyinatlıları əsasən müddətli və
kontrakt əsasında hərbi xidmətə çağrılmış şəxslərdən formalaşdırılır.
Xüsusi
təyinatlı qüvvələr qədim Babildə, Spartada, Assuriyada, Romada və digər
dövlətlərdə mövcud olub. Hazırda dünyanın əksər ölkələrində xüsusi
təyinatlı qüvvələrin hazırlanmasında Osmanlı dövlətinin metodlarından
istifadə olunur. Osmanlılar 500 ilə yaxın bir dövrdə hərbi
əməliyyatların taleyini həll edən xüsusi təyinatlıların hazırlığına
böyük diqqət yetiriblər. Belə ki, tarixdə yer alan yeniçəri adlanan
xüsusi təyinatlı qoşunun şəxsi heyəti qeyri-müsəlman xalqların
uşaqlarından təşkil olunub. Uşaqkən valideynlərindən alınan bu şəxslər
müsəlmanlığa qəbul edilib və xüsusi məktəblərdə hazırlanıblar. Uzun
illər Osmanlı ordusunun zərbə qüvvəsi sayılan yeniçərilərin
hazırlanmasında bu gün istifadə olunan metodlardan yararlanılıb.
Osmanlıların
digər xüsusi təyinatlı qüvvələri isə "dəli” adlanıb. Könüllülük əsasında
formalaşdırılan bu xüsusi təyinatlıların vəzifəsi döyüşün başlanğıcında
meydana daxil olaraq düşmən səflərini dağıtmaq olub. Dəlilərin
hazırlığı tam fərqli olub. Belə ki, bu qüvvələr əsasən əlbəyaxa savaş
təlimləri keçirmişlər. Yumruqlarını mərmərə, daşa vurmaqla bərkidən
dəlilərin seçimi çox mürəkkəb olub. Onlar günlərlə ac-susuz qalıb, ən
çətin hazırlıqları keçiblər. Döyüş zamanı meydana yəhərsiz at belində,
yalnız qalxanla daxil olan dəlilər qarşılarına çıxan düşmənin zərbəsini
qalxanla dəf edərək, onları yumruqla və ya qalxanla yerə sərib, səfləri
pozublar.
Xüsusi
təyinatlıların hazırlanmasında böyük təcrübəsi olan Türkiyənin hərbi
məktəblərində belə bir fikir səsləndirilir: "Hər oğul əsgər ola bilər.
Amma hər əsgər kommando ola bilməz”.
Azərbaycanın
xüsusi təyinatlı qoşunlarının formalaşdırılmasında da Türkiyənin rolu
böyük olub. Bu gün Türkiyənin İzmir və Foçadakı xüsusi təyinatlı
məktəblərində onlarla Azərbaycan zabiti təhsil alır.
Türk
komandoları çətin və keçilməz ərazilərdə PKK terrorçularına qarşı
aparılan əməliyyatlarda dəfələrlə özlərini doğruldub. Hərbi ekspertlərin
araşdırmalarına görə, dünyada ən ağır təlim kursunu Türkiyə xüsusi
təyinatlıları keçirlər.
"O əsgər getdi, o bayraq endi”
Dünyanın ən
yaxşı xüsusi təyinatlılarından sayılan Türkiyənin məşhur Su Altı Taaruz
(SAT) və Su Altı Savunma (SAS) xüsusi təyinatlıları istənilən şəraitdə,
həm su altında, həm də üstündə əməliyyatlar aparmağa qadir birlik kimi
özünü doğruldub. Ekranlarda ilk dəfə 1996-cı ildə görünən, SAT
komandoları baş nazir Tansu Çillərin "o əsgər gedəcək, o bayraq enəcək”,
- deməsindən sonra kiçik qayıqlarla Kardak adasına yaxınlaşıb, oradakı
qayalıqlara qaldırılmış yunan bayrağını endirdilər. Kardakda yenidən
Türk bayrağı dalğalandı. İş o yerə çatdı ki, kiçik bir SAT komando qrupu
ərazidəki yunan hərbi gəmilərinə təhdid yaratdı. Məsələ beynəlxalq
səviyyəyə çıxdı. Sonradan SAT komandolarından biri mətbuata
müsahibəsində bildirmişdi ki, Kardak əməliyyatını uğurla reallaşdıran
SAT qrupu ərazidəki 2 yunan hərbi gəmisini zəbt etmək üçün komandanlığın
əmrini gözləyirmiş.
SAT-çılara
1999-cu ildə PKK-nın lideri Abdullah Öcalanı İmralıya aparmaq həvalə
olundu. Bir neçə il əvvəl isə SAT/SAS birliyi İsrailin Livana təcavüzü
zamanı Beyrutdakı 200 nəfər türkün bu ölkədən təxliyyəsini həyata
keçirməklə öz adını dünyanın hərb tarixinə yazdı.
Dünyanın ən təhlükəli əsgərləri
Türkiyə SAT-ı
özünü dünyaya duyurduğundan xarici hərbi nəşrlərdə "dünyanın ən
təhlükəli əsgərləri” adlanmağa başlayıb. İlk dəfə 1963-cü ildə
amerikanlar tərəfindən Sovetlər Birliyinə qarşı yaradılmış SAT/SAS
birliyi elə hazırlanmışdı ki, lazım gəldikdə dənizin içində qurulmuş
"məftil çəpərlərin” o biri tərəfinə keçməklə təhlükələrə anında qarşılıq
verməli idi. Bu birlikləri atom silahları üzrə mütəxəssis olan
amerikalı polkovnik Bob Gallagher hazırlayıb. Təlimlər o qədər ağır olub
ki, ilk kursa seçilmiş 76 nəfərdən kursun sonuna 11 nəfər qalıb.
Sonradan Vyetnam savaşı zamanı hər il iki türk bölüyü ABŞ-da təlimlərə
qatılaraq müasir sualtı döyüş metodlarını, silahlardan istifadə, nüvə
silahları ilə mübarizə və s. metodları öyrəniblər.
Sovetlərə qarşı
dayanan SAT-lar ilk hərbi əməliyyata 1974-cü ildə Şimali Kiprdə girib.
Kipr əməliyyatı öncəsi iki qrupa ayrılan komando birliyinin 24 nəfərlik
SAT1 qrupu Girnə limanı önündə dənizə döşənmiş minaları təmizləyib,
sahili və körpülərin girişini tutur. Girnədəki digər komando birlikləri
isə öncədən nişanlanmış binalara girərək, önəmli bilgiləri ələ keçirir.
Bundan sonra SAT birliyi bir itki belə vermədən Girnəni yunanlardan azad
edir. Bu zaman şəxsi heyəti daha çox olan SAT2 qrupu İzmir yaxınlığında
12 adanı ələ keçirmək üçün əmr gözləyirdi.
Türkiyə
mətbuatında yer almış bilgilərə görə, SAT-lar heç bir qayıq və su
motosikli olmadan İzmirdən sahildəki 12 adaya və Yunanıstana qədər 30,
Mərsindən Kiprə qədər 40
km məsafəni üzərək qət edib orada əməliyyatlar
həyata keçirmək gücünə malikdirlər.
Türk komandosunun "cəhənnəm həftəsi”
SAT/SAS
birliklərinə alınan komandolar çox ciddi və ağır sınaqlardan keçirlər.
Bu səbəbdən də komando kursuna yazılanların əksəriyyəti kursu başa
çatdırmadan seçdikləri peşədən imtina edir. Ümumilikdə SAT/SAS komando
birlikləri əsasən zabitlərdən və gizirlərdən təşkil olunur. Onların
seçimi bir neçə sınaq mərhələsində aparılır.
Seçimin ilk
mərhələsində komandolar boş bir adaya götürülür. Üzərlərində paltardan
savayı heç nə olmayan əsgərlər 6 km məsafəni bir saata qət etmək
tapşırığı qoyulur. Komandolar gedəndən 10 dəqiqə sonra onların ardınca
vəhşi köpəklər buraxılır. Çətin ərazini keçmək tapşırığı alan komandolar
eyni zamanda bu itlərlə də mübarizə aparmalıdırlar. Təlimləri izləyən
jurnalistlərin yazdığına görə, çox zaman silahsız komandolar həmin
köpəkləri yalın əllə və dişləri ilə parçalamalı olurlar.
Seçimin sonrakı
mərhələsində komandolar dənizin ortasına aparılır və suya buraxılır.
Onların bir saat sonra başqa bir qayıqla aparılacağı bildirilir. Amma
qayıq 3 saat sonra gəlir və sudakı komandoların yanından dayanmadan
keçir. Komandolar bacarıb qayığa minməlidirlər. Minə bilməyənlər daha 3
saat suda gözləməli olur.
SAT komando
kursu "cəhənnəm həftəsi” ilə yekunlaşdırır. Əsas imtahanlar da elə
"cəhənnəm həftəsi”ndə olur. Təkcə bıçaqla kimsəsiz meşəyə və ya adaya
buraxılan komando bir həftə ərzində ilan və qurbağaları yeməklə yaşamaq
uğrunda mücadilə aparmalıdır. Bu, komandonun gələcəkdə istənilən şəraitə
uyğunlaşması, əsl komando olması üçün çox vacibdir.
Ehtiyatda olan
SAT komandolarından biri sonradan etiraf edirdi ki, bəzən təlimlərdə
balıqların beldən aşağısını yedikləri SAT-çıların cəsədlərinə, dənizin
dibində dəmirlərə ilişib qalmış skletlərinə rast gəlinir. Bununla belə,
yarandığı 50 illik dönəmdə SAT komandolarının cəmi 21 itki verməsi
onların yüksək hazırlıqlı olmasını göstərir...