Главная » 2010 » Mart » 13 » 8 MART – QADINLAR GÜNÜ YOXSA YƏHUDİLƏRİN PURİM BAYRAMI?
14:41:24
8 MART – QADINLAR GÜNÜ YOXSA YƏHUDİLƏRİN PURİM BAYRAMI?
"Ey kitab əhli, nə üçün bilə-bilə haqqa yalan donu geyindirir və
doğrunu gizlədirsiniz?” (Ali-İmran surəsi, 71-ci ayə).
8 mart tarixinin 1910-cu ildə Kopenhagendə keçirilən kommunist qadın
internasionalının toplantısında "beynəlxalq qadınlar günü” elan
olunması ideyası, çoxlarına məlumdur ki, Klara Setkin (Eysner) adlı
yəhudi qadına məxsusdur. Bu qadının yaşam tarixçəsindəki əxlaqdan uzaq
həyat tərzinə malik olması, 20 iyun 1933-cü ildə Arxangelskdə canı
çıxarkən dilinə gətirdiyi son sözün "Roza, Roza” (uzun müddət üzünü
görmədiyi yaxın rəfiqəsi bolşevik Roza Lüksemburq nəzərdə tutulur)
olması kimi müəmmalı məqamları bir kənara qoyaq və bu günün gerçək
tarixçəsi barədə araşdırmaların nəticələrini dəyərli oxuculara təqdim
edək. Rus pravoslav keşişi Andrey Kurayev (Andrey Ata kimi
tanınır) özünün "İnsanı necə antisemitə çevirirlər?” adlı kitabında
qeyd edir ki, 8 mart tarixinin ilk dəfə "qadınlar günü” kimi elan
olunduğu 1910-cu ilin 8 mart tarixi yəhudilərin Purim bayramı günü ilə
üst-üstə düşürdü (yəhudi təqvimi ilə 14-15 Adar günlərinə təsadüf edən
Purim bayramı milad təqvimi ilə yerini dəyişir, 2009-cu ildə bu bayram
martın 9-na təsadüf edirdi). Adət üzrə yəhudilərdə bu bayram fevralın
son həftəsi və martın ilk ongünlüyü aralığına düşür. Müəllif haqlı
olaraq bildirir ki, beynəlxalq qadınlar günü kimi niyə məhz 8 mart
tarixinin seçilməsinin hətta kommunist-bolşevik düşüncəsi ilə də normal
izah tərzi yoxdur. Həmin tarixdə nə olub, hansı alovlu bolşevik və ya
kommunist qadın həbs olunub, hüquqları pozulub, işgəncəyə və ya
zorakılığa məruz qalıb, işdən atılıb, kommunist hərəkatının hansı
öndəri və ya fəalı həmin tarixdə anadan olub bilinmir. Hər hansı mühüm
əhəmiyyət kəsb edən bir səbəb yoxdursa, niyə bu qadınlar günü kimi
martın 7-si, 9-u, 11-i və yaxud yazın gəlişini ifadə edən 22 mart
tarixləri yox, məhz 8 mart tarixi seçilməliydi? Deməli, burda məsələnin
daha dərində yatan tərəflərinə diqqət yetirmək lazımdır. Klara Setkin
adlı yəhudi, göründüyünə görə, bu tarixi heç də təsadüf nəticəsində
təklif etməyib. A.Kurayev "şadyanalıq bayramı” mənasını verən
Purim bayramının yəhudilərdə qadın ağlını və millətin özünümüdafiə
haqlarını simvolizə etdiyini yazır. Yəhudilərin tarixi ənənəsinə görə,
Purim bayramı günündə müxtəlif karnaval kostyumları geymək,
deyib-gülmək, əylənmək, sinaqoqlarda müqəddəs kitabların oxunuşunda
iştirak etmək və əlindəki "şax-şax” (treşotka) adlı uşaq oyuncağına
bənzər səs-küylü aləti hərlətmək gərəkdir. Yəhudi kişiləri isə həmin
gün bacardıqları qədər çox içki içməlidirlər. Hətta yəhudilərin
fikrincə, "gələcəkdə əksər bayramlar sıradan çıxsa da, Purim bayramı
olduğu kimi qalacaq.” Bəs Purim bayramı yəhudilərdə nə vaxtdan
bəri qeyd olunur? Bu bayramla "qadınlar günü” təklifinin hansı əlaqəsi
var? Niyə sinaqoqlarda "müqəddəs mətnlər”in oxunuşu zamanı Aman adlı
insanın ismi çəkilən zaman yəhudilər ayaqlarını yerə döyür və
şax-şaxlarla səs-küy salırlar? Yəhudilərin bu dərəcədə nifrət və
qəzəbinə tuş gəlmiş Aman adlı adam kim olub görəsən? Bu ayinlər zamanı
"Mordehayın ruhu şad olsun” deyimi kimi ifadə edir? Bu sualların
cavabını eradan əvvəl 480-ci il hadisələrində aramaq lazım gəlir.
E.ə. 550-ci ildə Azərbaycan Maday dövlətində hakimiyyəti Babil
yəhudilərinin pulları hesabına ələ keçirən Kir yəhudilərə hər cür
ixtiyar verərək onların Babil sürgünündən qurtulub Qüdsə və İsrailə
dönmələrinə şərait yaratmış, Maday xəzinəsindən onlarla karvan qızılı
və ləl-cəvahiratı onlara vermişdi. Lakin yəhudilərin böyük bir qismi
geriyə dönmədi, əldə etdikləri var-dövlətlə İkiçayarasında yaşamağa
davam etdilər. Burda onların rahat yaşayışı, güclü ticarət dövriyyəsi
və gəlir mənbələri vardı. Vaxtilə cuhut beyinlərinə hakim kəsilmiş
sürgündən azad olma düşüncəsinin yerini artıq pula, var-dövlətə olan
hərislik tutmuşdu. İkiçayarasını ələ keçirən perslər gözlədiklərinin
əksinə olaraq bölgədə rahat hərəkət edə və ticarət dövriyyəsinə hakim
ola bilmədilər. Və perslərlə Babil yəhudiləri arasında tədricən
narazılıq dalğası yaranmağa başladı. Tövratın bir hissəsi hesab olunan
"Esfir” kitabı bu hadisələrdən geniş söhbət açır. E.ə.480-ci ildə
İkiçayarasında yəhudilərin əlindən üstün mövqelər əldə edə bilməyən
perslər Əhəməni hökmdarı Kserksə durumu anlatmağı qərara aldılar.
Əhəməni ordusunun sərkərdəsi Aman (və ya Haman) Kserksin yanına gedərək
onu Babil yəhudilərini qırmağın vaxtı çatdığına inandırır (Esfir
kitabı, 3:13). Kserksin saray əyanı, yəhudi Mardohey (və ya Mordehay)
Kserksin arvadı olan, yəhudi mənşəli olduğunu məharətlə gizlədə bilmiş
(Esfir kitabı, 2:20) Esfirin atalığı və tərbiyəçisi idi. Bu yəhudi
qızına kişiləri ələ almaq üsullarını incəliklərinə qədər məhz Mordehay
öyrətmiş, onun Kserksə getməsinə nail olmuşdu. Kserksin Babildə qalan
yəhudiləri qırıb-çatmaq barədə fərman verməsinə imkan verməmək üçün
Esfir hökmdarın ona olan aşırı sevgisindən istifadə etməyi qərara alır.
Onun Hamanı da dəvət edərək təşkil etdiyi böyük içki məclisində Esfir
işi elə düzüb-qoşur ki, hökmdar Kserks Hamanı Esfirin əyləşdiyi
hücrənin içinə yıxıldığı yerdə görür və qısqanclığından ağlını itirən
Kserks Hamanın öldürülməsini əmr edir (Esfir kitabı, 7:8, 8:7).
Hökmdardan Amanın bütün ailəsini məhv etmək səlahiyyəti alan Esfir
nəinki Kserksi yəhudiləri qırmaq fikrindən daşındırır, hətta beyni
dumanlanan hökmdar yəhudilərə qarşı çıxan hər kəsin ölümünə fərman
verilməsini Esfirə və Mardoheyə tapşırır. Yəhudi təqvimi ilə 13 Adar
tarixində (milad təqvimi ilə martın əvvəlinə düşür) imperiyanın 127
vilayətinə Mardoheyin və Esfirin tərtib etdiyi hökmdar fərmanı yetişir,
fərmanda yəhudilərə özlərini müdafiə etmək, onlara qarşı çıxan hər kəsi
ailəliklə məhv etməyə və əmlakına sahib çıxmağa icazə verildiyi qeyd
olunmuşdu (Esfir kitabı, 8,8-11). İki gün ərzində vilayət hakimləri və
satraplar hökmdar fərmanını icra edərək yəhudiləri qorumaqla qalmır,
onlara silah və ixtiyar verərək istədikləri addımları atmalarına şərait
yaradırlar. "Yəhudilər özlərinin bütün düşmənlərini qadınına, qocasına,
uşağına baxmadan qırıb-çatdılar və onlarla istədikləri rəftarı etdilər”
(Esfir kitabı, 9,3-5). 75 minədək pers öldürüldü, ən varlı perslərin
bütün var-dövlətləri isə yəhudilərin əlinə keçdi. Bu zəfəri yəhudilər
hər il 15 Adar tarixində təmtəraqla qeyd etməyi qərara aldılar.
Purim bayramında yəhudilərin "birnəfəsə” adlı bir adəti var, ayinlər
zamanı Esfirin əmri ilə Amanın eyni vaxtda dara çəkilmiş on övladının
adları birnəfəsə çəkilir. Bu bayramda hazırlanan şirniyyatlar da
diqqəti cəlb edir – "ozney Aman” (Amanın qulağı) adlanan xüsusi
hazırlanmış üçkünc şirniyyatı hər kəs yeməlidir. Həmçinin, "Amantaşen”
(Amanın cibləri) adı verilən içi doldurulmuş peçenyelər onu yeyən
yəhudilərə 13-15 Adar hadisələrində zəngin perslərin var-dövlətinə necə
sahib çıxdıqlarını xatırladır. Beləliklə, xatırlanan tarixi
hadisələrə baxış fonunda söyləmək olar ki, 1910-cu ilin 8 Mart
(yəhudilərə görə 15 Adar) tarixinin "beynəlxalq qadınlar günü” elan
olunması təklifi ilə çıxış edən Klara Eysner (Setkin) adlı məxluq
əslində bu təklifi özü kimi məkrli qadının - Əhəməni hökmdarı Kserksin
arvadı yəhudi Esfirin şərəfinə vermişdir. Və əslində yüz ildir ki,
bəşəriyyət bu həqiqəti bilmədən 8 mart yalanı ilə aldadılır.
