Ədəbiyyat xalq dilinin zənginliyindən, təkmənalı və çoxmənalı leksik
vahidlərdən istifadə olunan ən böyük sənət abidəsidir. Varlığın gözəlliyi,
insanın xarakteri, hiss və duyğuları dilin zənginliyi ilə açılır. Həm obrazların,
həm də sənətkarın dilində məcazların bol-bol işlənməsi bədiiliyin
tələblərindəndir. Zəngin məna çalarlarına malik olan məcaz geniş anlayışdır.
Onun metafora, epitet, metanimiya, təşbeh, mübaliğə, litota, kinayə və s.
növləri fikri obrazlı açmaq vasitəsi olub, nitqin incəliyini, zərifliyini və
möhtəşəmliyini artırır. Azərbaycan ədəbiyyatında öz sözlərini demiş söz
sərkərdələrinin müxtəlif əsərlərindən topladığım misralar, beytlər, bəndlər həm
estetik zövq verəcək, həm bədii ifadə və təsvir vasitələrini daha yaxşı
qavramağa, onların yaratdığı rəngarənglik, oynaqlıq və emosionallığı duymağa
yardımçı olacaq:
O getdi şir kimi
toz qalxdı yerdən,
Baxdı arxasınca qızın
gözləri.
(S.
Vurğun) təşbeh, bənzətmə,
Qar tutanda zirvələri
Dərə, təpə, düz üşüyər.
Soyuyanda ocaq yeri
Kül bozarır, köz üşüyər.
(H. Arif) metafora-köçürmə,
Bu dünyanın min sifəti,
rəngi var,
Qismətimiz ağından
çox, qarası!
(B. Vahabzadə) bədii təzad,
Sözün də su kimi
lətafəti var,
Hər sözü az demək daha xoş
olar.
(N. Gəncəvi) təşbeh-bənzətmə,
Mən vətəni canım kimi
sevirəm,
Ruhum, ətim, qanım kimi
sevirəm.
( A. Səhhət) təşbeh-bənzətmə,
Soyuq düşdü araya,
Güllərin vaxtı getdi.
Göy çəmən tər laləni
Döşünə taxdı getdi.
(H. Arif) metafora-köçürmə.
Məhəbbət hökm etsə qətrə
çay olar
Eşqin otağında dünya yurd
salar.
(M. Cəlil) mübaliğə-şişirtmə,
Öpür qayaları, öpür daşları
Bala sevgisiylə o ana
dağlar
Nə yaman qışqırır sular
dərədə
Səfərə çıxıbdır arana
dağlar.
(B. Vahabzadə) epitet-bədii təyin
Metafora-köçürmə,
Ömrə-günə nə deyim!
Yoxdur əsla dincliyim.
Mənim odlu gəncliyim,
Şimşək tək çaxdı getdi.
(H. Arif) bədii sual, bədii təyin, epitet, təşbeh-bənzətmə.
Mənə gəl-gəl deyir, Təbriz,
Miyana
Sən necə baxırsan, Arazım,
buna!
(S. Rüstəm) metonimiya-addəyişmə,
Su yerinə qan axar
köksündəki hər çeşmədən
Dağ götürsə dərdimi tab
eyləməz bu siqlətə
(S. Təbrizi) mübaliğə-şişirtmə.
Məmmədova Günel Kamandar qızı, Ağstafa şəhər texniki-humanitar təmayüllü liseyin Ana dili və ədəbiyyat müəllimi
|